Suy dinh dưỡng thấp còi là tình trạng trẻ có chiều cao và cân nặng thấp hơn mức trung bình theo đánh giá của WHO. Nếu con đang ở trong tình trạng suy dinh dưỡng thấp còi, mẹ hãy theo dõi cân nặng và chiều cao của con thường xuyên và có thể thiết lập chế độ chăm sóc đặc biệt cho con theo lời khuyên của bác sĩ dinh dưỡng dưới đây:
Sau 6 tháng tuổi, tốc độ tăng trưởng của trẻ giảm dần. Đặc biệt khi tập cho trẻ ăn dặm, nếu không chú ý đầy đủ chất dinh dưỡng, trẻ rất dễ bị thấp còi ngay từ thời điểm này. Mẹ nên cân và đo chiều cao của con hàng tháng để theo dõi. Và ghi chép số liệu vào biểu đồ tăng trưởng được khuyến cáo của WHO. Đa số trẻ bình thường sẽ có các giá trị tăng trưởng theo từng thời điểm nằm trong vùng màu xanh và chiều hướng đi lên song song theo đường chuẩn màu xanh. Nếu bạn thấy theo thời gian, vòng cung tăng trưởng của trẻ không đi theo hướng giống các đường tô đậm, mà đi ngang, hoặc đi xuống, có nghĩa là con tăng trưởng chững lại, hoặc thụt lùi so với các bạn cùng lứa. Lúc này, mẹ nên cho trẻ đi khám bác sĩ được đánh giá cụ thể và thiết lập chế độ dinh dưỡng thêm cho con.
1. Trẻ thấp còi nguyên nhân do đâu
Tình trạng suy dinh dưỡng, thấp còi ở trẻ thường xảy ra khi chế độ dinh dưỡng của trẻ thiếu hụt các dưỡng chất cần thiết, đặc biệt là protein và năng lượng. Khi đó, chiều cao của bé sẽ thấp hơn so với chiều cao chuẩn trong bảng chiều cao cân nặng chuẩn của WHO.
Tình trạng suy dinh dưỡng, thấp còi ở trẻ thường xảy ra do những nguyên nhân phổ biến sau :
1.1 Chế độ dinh dưỡng
- Lý do thường gặp là do mẹ thiếu kiến thức về dinh dưỡng cho bé theo từng giai đoạn : Cho bé ăn dặm quá sớm hoặc quá muộn, không để trẻ bú sữa mẹ trong khoảng 12 tháng đầu, lượng thức ăn không cung cấp đủ lượng dinh dưỡng cần thiết cho bé theo từng độ tuổi.
- Điều kiện kinh tế khó khăn dẫn đến bữa ăn nghèo nàn, không đủ dinh dưỡng cho cả bé và mẹ
- Bên cạnh đó, một số trẻ có biểu hiện biếng ăn thường xuyên cũng rất dễ dẫn đến tình trạng suy dinh dưỡng, thấp còi
1.2 Yếu tố bệnh lý
- Trẻ mắc nhiều bệnh trong giai đoạn đầu đời như tiêu chảy, sốt, rối loạn tiêu hóa,..đặc biệt là những bệnh lý nhiễm khuẩn. Nếu quá trình chăm sóc trong và sau thời gian bé bệnh không đảm bảo lượng dinh dưỡng cần thiết thì bé rất dễ bị suy dinh dưỡng, thấp còi
- Mẹ gặp phải các bệnh lý dẫn đến tình trạng cắt sữa sớm cũng khiến bé bị thiếu hụt dinh dưỡng cần thiết
1.3 Những yếu tố khác
- Trẻ sinh non nhẹ hơn 2500g
- Gia đình nhiều con, sinh đôi, sinh ba,… trong khi điều kiện kinh tế không đáp ứng được
- Mẹ ít sữa hoặc mất sữa
- Trẻ mắc các bệnh lý bẩm sinh
- Môi trường sống tiềm ẩn nhiều nguồn lây bệnh
- Mẹ thấp hơn so với chuẩn trung bình (< 153 cm)
2. Hậu quả khi trẻ suy dinh dưỡng, thấp còi
Tình trạng suy dinh dưỡng, thấp còi ở trẻ không chỉ ảnh hưởng trong thời gian ngắn mà còn dẫn đến những hậu quả khó lường trong tương lai :
- Một trong những yếu tố nguy cơ làm tăng tỷ lệ tử vong ở trẻ sơ sinh nếu không được chăm sóc và chữa trị kịp thời
- Sức khỏe, hệ miễn dịch bị suy giảm
- Ảnh hưởng đến sự phát triển trí não, quá trình học tập cũng như năng suất lao động sau này
- Có nguy cơ mắc nhiều bệnh lý không lây nhiễm như tiểu đường, xương khớp, ung thư,..khi trưởng thành
- Ảnh hưởng đến yếu tố tâm lý do thua thiệt với các bạn bè đồng trang lứa
3. Chăm sóc trẻ suy dinh dưỡng, thấp còi thế nào ?
Thiếu chất dinh dưỡng khiến cho bé có thể trạng yếu và sức đề kháng giảm đáng kể so với các trẻ bình thường khác, chính vì thế việc chăm sóc bé cũng cần chú ý từ những điểm nhỏ :
- Cho trẻ ăn chín uống sôi, nếu thức ăn nấu quá 3 tiếng thì cần hâm nóng lại. Vệ sinh kỹ dụng cụ nấu ăn, khay đựng thức ăn, muỗng,…
- Chọn lựa kỹ thực phẩm, tránh những nguồn thực phẩm không rõ nguồn gốc, đông lạnh lâu ngày dễ dẫn đến tình trạng tiêu chảy, táo bón, ngộ độc,..
- Vệ sinh cá nhân sạch sẽ cho bé
- Tắm rửa sạch sẽ cho trẻ bằng nước sạch vào mùa hè
- Mặc đủ ấm cho trẻ vào mùa đông để tránh việc trẻ bị nhiễm lạnh, cảm cúm
- Quần áo, khăn, giày dép của trẻ cần giặt sạch, phơi khô dưới nắng
- Vệ sinh sạch sẽ răng miệng cho trẻ để ngăn ngừa sâu răng, viêm lợi
- Vệ sinh tay sạch sẽ : Mẹ nên cắt móng tay cho bé thường xuyên, tạo thói quen rửa tay bằng xà phòng sau khi đi vệ sinh hay trước khi ăn cho trẻ. Không để trẻ có thói quen mút tay, xoa tay lên mặt
- Khi trẻ bệnh, mẹ cần chăm sóc trẻ đúng cách, với những bệnh thường gặp nếu có thể điều trị tại nhà thì mẹ cần lựa chọn phương pháp điều trị đúng. Mẹ vẫn nên đưa bé đến bệnh viện sớm nhất có thể khi bé mắc bệnh để được bác sĩ thăm khám và đưa ra hướng điều trị phù hợp nhất.
4. Cách phòng ngừa tình trạng suy dinh dưỡng, thấp còi
Để giúp bé tránh khỏi tình trạng suy dinh dưỡng, thấp còi mẹ có thể áp dụng những biện pháp sau:
4.1 Khuyến khích con vận động
Vận động nhiều, tham gia các chương trình giải trí hoạt động ngoài trời sẽ giúp trẻ nhanh nhẹn, hoạt bát hơn. Mỗi ngày nên cho con ở ngoài trời hoạt động từ 30 – 60’. Hoạt động tích cực sẽ giúp trẻ tiêu hao nhiều năng lượng, khiến trẻ mau đói, và kích thích sự ham muốn ăn uống tự nhiên ở trẻ.
Hoạt động trí não hay thể chất mỗi ngày đều giúp con phát triển khoẻ mạnh, tích cực
Thời gian trẻ vận động, ba mẹ cũng nên tham gia cùng để vừa có thời gian chăm sóc con vừa theo dõi tâm lí trẻ để khuyến khích, động viên. Trẻ suy dinh dưỡng, thấp còi có nguy cơ mắc tự kỉ hoặc tăng động, giảm chú ý cao hơn so với trẻ bình thường.
4.2 Tô màu cho bữa ăn
Tô màu cho bữa ăn nghĩa là mẹ giúp trẻ ăn đa dạng các món ăn. Bổ sung 1 – 2 bữa phụ mỗi ngày cho con. Đảm bảo trẻ ăn đủ 5 nhóm thực phẩm chính bao gồm: tinh bột, ngũ cốc, thịt, rau, và trái cây.
Rau xanh là nhóm thực phẩm không thể thiếu trong khẩu phần ăn hàng ngày của trẻ
Muốn cho bé lên cân, hết thấp còi thì phải chữa tận gốc bệnh. Nếu trẻ bệnh, mẹ nên chăm sóc cho hết bệnh để con hết biếng ăn, thèm ăn trở lại rồi sẽ lên cân. Nếu bé thấp còi do tâm lý, chán ăn do ba mẹ gây áp lực thì chính ba mẹ mới là người phải chữa trị trước. Ba mẹ nên thoải mái tạo không khí vui vẻ, không áp lực trong bữa ăn của con. Đừng doạ nạt, đừng thúc ép, giúp trẻ tìm niềm vui thú trong những món ăn đầy màu sắc và tâm huyết của mẹ đã chuẩn bị. Cứ dần dần như thế, trẻ sẽ bắt đầu tự leo lên dần các bậc tăng trưởng như bạn bè cùng trang lứa, ba mẹ nhé.
4.3 Thêm chất đạm và canxi
Từ 1 tuổi trở lên, trẻ vẫn được khuyến khích bú mẹ cho tới 2 tuổi. Bên cạnh sữa mẹ, trẻ còn cần được cung cấp đầy đủ các chất dinh dưỡng và năng lượng cần thiết tùy theo độ tuổi và thể trạng của trẻ. Với những trẻ suy dinh dưỡng thấp còi mẹ cần chú ý tăng cường bổ sung các loại thức ăn giàu chất đạm và canxi như: trứng, sữa, thịt bò, thịt gà, cá, tôm, cua, hàu, các loại đậu hơn so với mức bình thường bởi đây chính là các chất có sự ảnh hưởng rất lớn đến sự phát triển và tăng trưởng của bộ xương.
Uống sữa bổ sung canxi cải thiện chiều cao cho trẻ
